piątek, 20 kwietnia 2012

Kilka rzeczy, które trzeba wiedzieć o grafice

L.Rózga, Pejzaż wiosenny, akwaforta

Grafika jest obok malarstwa i rzeźby jedną z podstawowych dziedzin sztuk plastycznych. Obejmuje techniki pozwalające na powielanie rysunku. Warto jednak wiedzieć, że grafika to wcale nie jest prosta dziedzina. Istnieją jej różne typy, a technika wykonania jest naprawdę trudna. Oto 10 najważniejszych rzeczy, które trzeba wiedzieć o grafice, żeby choć trochę ją zrozumieć.

Techniki druku:

Druk wklęsły: polega na tym, że miejsca drukujące są położone poniżej miejsc niedrukujących. Farba pokrywa najpierw całą formę , po czym z miejsc niedrukujących jest zabierana specjalnym narzędziem- raklem, a następnie farba pozostawiona w zagłębieniach jest przenoszona na podłoże drukowe. Warto pamiętać, formy do tego rodzaju druku mają większą wytrzymałość, dlatego z jednej „płytki” można wydrukować dużo więcej odbitek. Różne są też sposoby uzyskania tzw. negatywu. w jednych technikach jak np. w akwaforcie rysunek jest trawiony za pomocą kwasu, w innych rysunek wykonuje się np. w stalowej płytce igłą. Najpopularniejsze techniki druku wklęsłego to akwaforta, akwatinta, mezzotinta, sucha igła, miedzioryt

Druk wypukły: w tej technice odbitka powstaje poprzez nałożenie farby na wypukłe części matrycy. Jest to najstarsza forma druku, Najpopularniejsze techniki druku wypukłego to drzeworyt, linoryt i gipsoryt.
Druk płaski: charakteryzuje się tym, że jest płaska, czyli miejsca drukujące i niedrukujące są na tym samym poziomie. Istnieją dwie metody druku płaskiego: bezpośrednia jak litografia i sitodruk oraz pośrednia jak offset.
Podział wygląda dość prosto, ale należy pamiętać, że na każdy rodzaj druku składa się jeszcze kilka technik graficznych, które często też mają zupełnie inną technologię wykonania.

R.Opałka, Żagiel, linoryt

Technologie najbardziej popularnych technik
Najbardziej skomplikowane i najtrudniejsze technicznie do wykonania są techniki związane z drukiem wklęsłym.
Do wykonania akwaforty najpierw trzeba przygotować metalową płytkę(miedzianą bądź cynkową), trzeba ją odpowiednio wypolerować, następnie całą płytkę pokrywa się specjalnym werniksem, w którym potem za pomocą igły się rysuje. Później płytkę zanurza się w kwasie, który trawi rysunek. Aby uzyskać ciemniejsze linie należy kilkakrotnie powtarzać ten proces. Po zakończeniu usuwa się werniks, a płytkę maluje się farbą drukową, która zatrzymuje się tylko w wytrawionych miejscach. Ostatnią rzeczą jest położenie płytki na kartonie i pod naciskiem prasy uzyskuje się odbitkę. Nieco podobną techniką jest akwatinta, która kiedyś była stosowana głównie do odtwarzania obrazów i rysunków. W akwatincie nie trawi się jednak linii, a plamy. Do technik wykonywanych za pomocą trawienia należą jeszcze odprysk, heligrawiura i miękki werniks. Są także techniki suche, jak miedzioryt czy sucha igła, gdzie na stalowej płytce wykonuje się rysunek ( igłą, rylcem) ryjąc rowki, a następnie pokrywa się ją farbą, po czym później trzeba usunąć jej nadmiar aby pozostała tylko w rowkach. Techniką suchą jest też mezzotinta.
Dużo łatwiejsze są techniki druku wypukłego. Główną zasadą przygotowania matrycy do tego rodzaju druku, jest to, że wycina się z niej miejsca które pozostaną białe. Następnie pokrywa się ją farbą i pod naciskiem prasy drukarskiej przenosi się rysunek na papier. Techniki te rozróżnia się głównie poprzez zastosowanie różnych materiałów jako podłoże, dzięki temu też uzyskuje się różne efekty. Najbardziej popularny jest drzeworyt, który polega na wycinaniu w desce. Dzieli się go na drzeworyt langowy (deska jest cięta w poprzek pnia) i sztorcowy( wzdłuż pnia). Do linorytu używa się linoleum. Trudniejszy technologicznie jest gipsoryt, który wymaga przygotowania matrycy z gipsu( oprócz wykonania rysunku, za pomocą szelaku trzeba zmniejszyć chłonność gipsu). Do tej techniki nie używa się także prasy drukarskiej.

J. Nowosielski, Akt, 1997 rok, serigrafia

Najpopularniejszą formą druku płaskiego jest litografia. Na wypolerowany piaskiem kamień tłustą kredką lub tuszem litograficznym nanosi się rysunek, a następnie powierzchnię matrycy zakwasza się słabym roztworem kwasu azotowego lub gumy arabskiej. Dzięki temu niezarysowane partie stają się odporne na przyjmowanie farby, ale przyjmują wodę. Później kamień zwilża się wodą i nakłada farbę, która pozostaje tylko na zatłuszczonych miejscach. Pod naciskiem prasy, która jest jednak skonstruowana inaczej niż do technik metalowych, rysunek przenosi się na papier.

Grafika warsztatowa a grafika projektowa:

Grafika warsztatowa jest to dziedzina obejmująca wszystkie klasyczne techniki graficzne z wyłączeniem technik przemysłowych. Liczy się tu to jak praca jest wykonana pod kątem technologicznym. Jest to także grafika zazwyczaj artystyczna, gdzie odbitki są wykonywane w małym nakładzie, a prace częściej pokazywane są w galeriach. Istotną cechą grafiki warsztatowej jest także to, że do jej wykonania potrzeba wielu różnych narzędzi i praca najczęściej odbywa się w pracowniach artystycznych. Projektowa natomiast jest dziedziną w której dużo bardziej liczy się pomysł. Często też poza tradycyjnymi narzędziami do jej wykonywania używa się programów komputerowych, a prace są powielane w dużym nakładzie. Grafika projektowa to nic innego jak użytkowa, do której należą ilustracje, plakaty, logotypy itp. W zakresie grafiki projektowej na świecie znani byli Polscy artyści, którzy byli określani mianem „Polskiej szkoły plakatu”

Trochę o grafice projektowej:
Wydawać by się mogło, że skoro do pracy służy komputer i liczy się głównie pomysł to grafika projektowa wcale nie jest skomplikowaną dziedziną. Nic jednak bardziej mylnego, ponieważ ją także dzieli się na podgrupy. Rozróżniamy tzw. grafikę wektorową, w której obraz opisany jest za pomocą figur geometrycznych. Drugą grupą jest natomiast grafika rastrowa, gdzie obraz stworzony jest za pomocą pionowo poziomej siatki, a każdy jej fragment pokryty jest kolorem, są to tzw. pixele. Wraz z rozwojem technologii zaczęto także rozróżniać grafikę 2D ( dwuwymiarowa), oraz grafika 3D( trójwymiarowa), która tworzona nie z figur geometrycznych, ale brył.
Zasady unikatowości grafiki
Międzynarodowe Stowarzyszenie Sztuk Plastycznych AIAP ustaliło, że tylko autor ma prawo ustalić nakład odbitek, a oryginalna musi być przez niego sygnowana. Należy także podać numer odbitki oraz ilość nakładu. Ponadto artyści są zobligowani do przekreślenia matrycy, lub oznaczeniu jej w taki sposób aby wiadomym było, że nakład został wyczerpany. Każda tak sygnowana praca uznawana jest za oryginał.
Rodzaje odbitek i sygnatur
Podobnie jak jest kilka rodzajów druku, technik, tak wyróżnia się też kilka rodzajów odbitek. Próbna zwana inaczej stanową wykonana jest jeszcze przed ukończeniem matrycy. Odbitka contre-épreuve wykonana jest z odbitki, jest lustrzanym odwrócenie rysunku. Rozróżnia się też dodatkowo grafiki ze względu na to czy zostały wykonane przed wygrawerowaniem tekstu towarzyszącego - avant la lettre i po wygrawerowaniu tekstu - avec la lettre . Odbitką weryfikacyjną nazywa się tą wykonaną już po unieważnieniu matrycy.
Różne są także sygnatury na grafikach. Pierwsze zaczęły pojawiać się w połowie XV wieku. Na początku były to monogramy wkomponowane w rysunek. Następnie zaczęły pojawiać się sygnatury artystów umieszczane na matrycy. Często na odbitkach umieszczano także informację o drukarzu i wydawcy. Od końca XIX wieku grafiki oznaczane są własnoręcznym podpisem, a najczęściej powielany schemat wygląda w ten sposób, że pod odbitką z lewej strony znajduje się podpis artysty, na środku określenie techniki numer odbitki/nakład, a z prawej strony tytuł pracy.
Najsłynniejsi graficy w historii sztuki
W historii sztuki grafika, bardzo długo nie była traktowana jako odrębna dziedzina artystyczna i też osoby zajmujące się sztuką nie kształcili się bezpośrednio w tym kierunku. Grafiką zajmowali się głównie malarze, a do najsłynniejszych należał chociażby Durer, który wykonywał drzeworyty oraz miedzioryty. Wielkim malarzem – grafikiem był także Rembrandt, który pozostawił po sobie 350 grafik wykonanych w technice akwaforty. Najbardziej znane pozostają jednak cykle hiszpańskiego artysty Francisco Goi. Połączył on ze sobą technikę akwaforty i akwatinty i w ten sposób wykonał cykl „Kaprysy”, z którego pochodzi jego najbardziej znana rycina: „Gdy rozum śpi budzą się demony”. Goya wykonał ponadto w tej technice jeszcze jeden cykl składający się z 82 rycin – „ Okropności wojny”, a także w technice litografii „Rozrywki w Hiszpanii” ( 4 ryciny)

Grafikę uprawiał także Salvador Dali( akwaforta, litografia), czy Maurits Cornelius Escher. W Polsce technik graficznych używał chociażby Aleksander Gierymski, Władysław Skoczylas, czy Roman Opałka. Na arenie międzynarodowej rozpoznawana jest wspomniana już „polska szkoła plakatu” , w duchu której tworzył Franciszek Starowieyski, Roman Ciesielewicz, czy Henryk Tomaszewski. Jednym z najwybitniejszych grafików współczesnych jest też Leszek Rózga.

Justyna Machnio



Barbara Rosiak, Przejście, akwaforta

Źródła:
http://www.graficzne.yoyo.pl/wklesly.php
http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika

Fot.:
1. L.Rózga, Pejzaż wiosenny, akwaforta, kolekcja Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
2. R.Opałka, Żagiel, linoryt, kolekcja Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
3. J. Nowosielski, Akt, 1997 rok, serigrafia, kolekcja Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
4. Barbara Rosiak, Przejście, akwaforta, kolekcja Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej

Udostępnij

Artykuł powstał we współpracy z Galerią Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
www.napiorkowska.pl

Zapraszamy Państwa także na strony poświęcone sztuce:
www.artissimo.pl – wystawy, artyści, wydarzenia

Blog Justyny Napiórkowskiej- zwycięski blog w dziedzinie kultury w konkursie Blog Roku 2010 :
www.osztuce.blogspot.com

Wszystkie prawa zastrzeżone

3 komentarze:

  1. Ciekawe, dla artystów, ale mało ścisłe i z błędami, które warto poprawić. Np. od kiedy sitodruk jest zaliczany do technik płaskich. Jest to przecież technika, zaliczana do technik innych niż wypukłe, wklęsłe i płaskie. Jedną z podstawowych klasyfikacji, do których zalicza się sitodruk, to technika druku farboprzenikalnego. Ponadto warto poprawić inne drobne nieścisłości, brakujące wyrazy, niedokończone myśli. Szkoda, że opis jest mało staranny. Wiedzę powinno się czerpać ze źródeł wiarygodnych, a nie np. z Wikipedii :), która nie gwarantuje poprawności treści. Mimo wszystko pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  2. Naprawdę świetnie napisane. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń