niedziela, 1 kwietnia 2012

Żart w sztuce czy sztuka żartu



Czy w sztuce możliwy jest żart? Tak jak w literaturze istnieją oczywiście gatunki, w których występują elementy komizmu takie jak satyra, groteska, karykatura, tak w sztukach wizualnych są analogiczne kategorie. Czy istnieją jednak zjawiska w sztuce, których celem jest jedynie wywołanie śmiechu, czy jednak służą wyśmianiu pewnych zjawisk, a podtekst jest zawsze ukierunkowany na krytykę?

Sztuka nowoczesna zna wiele przykładów, w których artyści posługiwali się dowcipem.  Dadaistom i surrealistom zawdzięczamy rewolucyjną przemianę estetyki i wprowadzenie humoru i absurdu do muzeów i galerii. Marcel Duchamp – dotychczas chyba niedościgniony król dowcipu w sztuce -  w sposób absolutnie radykalny zakpił sobie z poważnej publiczności tworząc między innymi  słynne dzieło .L.H.O.O.Q., czyli  reprodukcję na pocztówce obrazu Leonarda da Vinci Mona Lisa z dorysowanymi wąsami i bródką (1919 r.) Jego twórczość opierała się na dowcipie, negacji wszelkich konwencji, zaskakujących, przewrotnych intelektualnych, filozoficznych zagadkach, które zmieniły bieg sztuki.

Artysta pomyślał nawet jak zadziwić świat po swojej śmierci. Duchamp po zaprzestaniu pracy nad dziełem Wielka szyba (1915-1923) ogłosił, że poświęci się już tylko swojemu ulubionemu zajęciu, czyli grze w szachy. Jednak wielką niespodzianką okazała się odkryta w jego pracowni w Greenwich Village po jego śmierci w 1968 roku instalacja Étant donnés. Jak się okazało później artysta pracował nad dziełem 20 lat od 1946 do 1966 roku. Étant donnés to przestrzenna  instalacja, która przedstawia ukryty za drewnianymi drzwiami widok leżącej nagiej kobiety,  która trzyma lampę gazową  na tle krajobrazu z wodospadem. Dostęp do tego absurdalnego widoku możliwy jest jedynie przez dziurę w drewnianych drzwiach, tym samym widz zmuszony został przez Duchampa do roli zakłopotanego, zawstydzonego podglądacza.


W kategoriach żartu, a także przełomowego wydarzenia w historii sztuki, mieści się również słynny gest (1953 r.,) amerykańskiego artysty pop-artu Roberta Rauschenberga, który kupił a później wymazał gumką rysunek uznanego artysty Willema de Kooninga. Rauschenberg wystawił później kartkę papieru jako dzieło monochromatyczne, podpisując własną sygnaturą.

Dziś najbardziej znanym żyjącym artystą posługującym się w swojej twórczości dowcipem jest Banksy, który uprawiając street – art wnosi wiele zaskakującego humoru na mury miejskich ulic. Posługując się szablonem i graffiti zmienia kontekst danego miejsca w błyskotliwą anegdotę, komentarz bieżących społecznych problemów, które odczytać może każdy uczestnik miejskiego życia.


Współczesna sztuka żywi się ideami Duchampa. Istnieje wiele przykładów dowcipu, humoru, ale  także szyderstwa we współczesnej sztuce. Wszystkie wcześniej wymienione przykłady artystycznych dowcipów stanowią jednocześnie kluczowe, przełomowe dla historii sztuki dzieła, które są inspiracją dla wielu twórców.


Alicja Wilczak


Fot. 1. Marcel Duchamp,  Étant donnés, 1946-1966, Philadelphia Museum of Art,
Fot. 2. Banksy, Bristol, wikipedia.org/wiki/Banksy



Udostępnij

Artykuł powstał we współpracy z Galerią Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
www.napiorkowska.pl

Zapraszamy Państwa także na strony poświęcone sztuce:
www.artissimo.pl – wystawy, artyści, wydarzenia

Blog Justyny Napiórkowskiej- zwycięski blog w dziedzinie kultury w konkursie Blog Roku 2010 :
www.osztuce.blogspot.com

Wszystkie prawa zastrzeżone

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz